Mar 7 '16
ANNA STASINOPOYLOY
Eleanora Fagan (April 7, 1915 – July 17, 1959) , Η Billy Holiday για μας ή «Lady Day» όπως την ονόμασε ο Lester Young ή "Ellinor Harris". Όπως και να την αποκαλέσουμε τα ίδια συναισθήματα σου βγάζει όταν έχεις ακούσει το τραγούδι της, όπου η συναισθηματική της ένταση ήταν πολλές φορές τρομακτική και τη φωνή της, που έβγαινε από την ψυχή της , τη ζωή της και τα βιώματα της. Γλυκύτητα , μουσικότητα , ταλέντο και δύναμη που χαρακτηρίζει αυτή τη σοφιστικέ φωνή. Το πραγματικό της όνομα το ανέφερε μόνο ο Donald Clarke στην βιογραφία της «Wishing on the Μoon».
Μια δύναμη ίση με την αδυναμία της που στο τέλος την κατέστρεψε ολοκληρωτικά με την ανάμιξή της στον άδικο κόσμο των ναρκωτικών και του αλκοόλ που της πήρε ότι καλύτερο είχε να δώσει χάνοντας τη μάχη 44 χρονών από ηπατική νόσο και καρδιακά προβλήματα .
Η Billy ήταν μια Jazz τραγουδίστρια που όμως μεταμόρφωσε τη jazz της εποχής εκείνης γιατί έβαλε μέσα το δικό της μπλε . Το blues. Ήταν ακριβώς αυτό που είχε πει ο Charlie Parker.. «H μουσική που τραγουδάς είναι η δική σου εμπειρία , οι σκέψεις σου , η σοφία σου , αν δεν το ζήσεις δεν θα βγει από μέσα σου κανείς δεν θα το καταλάβει και δεν θα το νοιώσει».
Aς πάρουμε λοιπόν από την αρχή την πολυτάραχη ζωή της. Γεννήθηκε στην Φιλαδέλφεια, Πενσυλβανία όχι όμως σίγουρα γιατί άλλες πηγές λένε στη Βαλτιμόρη, Μέριλαντ στις 7 Απριλίου του 1915. Η μητέρα της Sadie ήταν μια μικρή έφηβη όταν απέκτησε τη Billy .
Ο πατέρας της λέγεται ότι ήταν ο Clarence Holiday και ήταν ένας φτασμένος μουσικός της Jazz . Δεν υπήρξε στη ζωή της παρά μόνο σαν επισκέπτης τα πρώτα 5 χρόνια της ζωής της και η μητέρα της αργότερα το 1920 παντρεύτηκε τον Philip Gough. Για λίγα χρόνια ένοιωσε τι σημαίνει οικογενειακή ζωή που όμως τέλειωσε και αυτή άδοξα μετά από λίγα χρόνια .
Έτσι η Sadie και η Billy έμειναν πάλι μόνες τους .
Για αρκετά μεγάλο διάστημα η Billy έμεινε με ξαδέλφια και συγγενείς κάνοντας τις δουλειές του σπιτιού .
Η προγιαγιά της ήταν το μόνο πρόσωπο που αγαπούσε και την περιγράφει η ίδια, σαν έναν άνθρωπο σοφό , μια σκλάβα στα νιάτα της που δεν ήξερε να γράφει και να διαβάζει ,ήξερε όμως τη Βίβλο και για κάθε περίπτωση είχε να της πει μια ιστορία μέσα από αυτή.
Οι ημέρες σχολείου δεν ήταν και οι καλύτερες για τη Billy, ατίθασο πνεύμα όπως ήταν, το έσκαγε συνεχώς και έτσι η Sadie αναγκάστηκε να την βάλει εσώκλειστη στο House of Good Shepherd τον Ιανουάριο του 1925, ένα σχολείο για παιδιά σαν εκείνη ανήσυχα , όπου ήταν και η μικρότερη, εννιά χρονών τότε.
Εκεί έπρεπε να μείνει αναγκαστικά μέχρι τα 21 της χρόνια. Στο χώρο αυτό κάθε παιδί αναγκαζόταν να αντικαταστήσει τα ρούχα του με μια στολή , τα ανυπάκουα κορίτσια υποχρεωνόντουσαν να φοράνε ένα κόκκινο κουρελιασμένο φόρεμα μη επιτρέποντας στα υπόλοιπα να τους μιλάνε ή να τα πλησιάζουν. Μια τρόφιμος που τιμωρήθηκε έτσι κατά την διάρκεια της παραμονής της εκεί , κάνοντας κούνια όσο πιο δυνατά μπορούσε έσπασε την αλυσίδα μέχρι να πέσει ουρλιάζοντας στο κενό με σκοπό να αυτοκτονήσει .
Όπως λέει η ίδια για χρόνια ήταν ο εφιάλτης της που την ξύπναγε ουρλιάζοντας . Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου την ανέλαβε πλέον η μητέρα της για μικρό όμως διάστημα, αν και οι πληροφορίες λένε ότι επέστρεψε σε εκείνη το 1926 σεξουαλικά κακοποιημένη από έναν γείτονα της ο οποίος καταδικάστηκε αργότερα και ακολουθώντας την μητέρα της στη Ν. Υόρκη αναγκάστηκε να δουλέψει σε οίκο ανοχής για ένα χρόνο στο Χάρλεμ.
Εκείνα τα δύσκολα χρόνια, που όπως θα δούμε παρακάτω δεν σταμάτησαν ποτέ να είναι δύσκολα παρ΄όλη την επιτυχία της αργότερα , όλη της η παρηγοριά ήταν η μουσική .
Έχοντας αγκαλιά τους δίσκους της Bessie Smith και του Louis Armstrong τραγουδούσε μόνη της ψάχνοντας δουλειά σε αυτό που αγαπούσε.
Λίγο αργότερα το 1930 ξεκίνησε να τραγουδάει σε τοπικά club του Harlem αφού συστήθηκε αλλάζοντας το όνομά της σε Billy από μια σταρ της εποχής εκείνης που αγαπούσε η ίδια την Billie Dove.
Εκεί την ανακάλυψε ο περίφημος John Henry Hammond II στα 18 της χρόνια που ήταν ο παραγωγός τελικά μεγάλων ονομάτων όπως Bob Dylan, Bruce Springsteen, Benny Goodman, Harry James, Charlie Christian,Billie Holiday, Count Basie, Teddy Wilson, Big Joe Turner, Pete Seeger, Babatunde Olatunji, Aretha Franklin, George Benson, Freddie Green, Leonard Cohen, Arthur Russell, Jim Copp, Asha Puthli , Stevie Ray Vaughan. Ήταν δε και σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την αναβίωση του μεγάλου καλλιτέχνη της Delta blues Robert Johnson.
Τότε έκανε και την πρώτη της συνεργασία με τον Benny Goodman όπου έκανε και τα φωνητικά σε πολλούς δίσκους . Κάνει επίσης και τη πρώτη της επιτυχία με το "Your Mother's Son In Law" και το «Riffin» Top ten το 1934 .
Ακολουθώντας λοιπόν το όνειρό της, με τη γλυκιά μελαγχολική της φωνή το 1935 συνεργάζεται με αρκετούς Jazz πιανίστες της εποχής όπως και με τον Teddy Wilson. Ηχογραφεί πολλά singles όπως το "What a Little Moonlight Can Do" και "Miss Brown to You." Την ίδια χρονιά εμφανίζεται στην ταινία Symphony in Black μαζί με τον Duke Ellington.
Απίστευτη επιτυχία σε όλες της τις συνεργασίες η Billy, γνωρίζει τον σαξοφωνίστα Lester Young μέλος της ορχήστρας Count Basie.
O ίδιος μένει για ένα διάστημα στο σπίτι με την Billy και τη μητέρα της. Τότε της δίνει το όνομα “ Lady Day” και γίνεται επίσης μέλος στην ορχήστρα Count Basie και περιοδεύει με αυτήν το 1937. Μαζί με τον Lester Young κάνουν αριστουργήματα όπως το "Foolin' Myself " και το "Easy Living."
Σκληρή ή Show Business και τότε όπως και σήμερα εξάλλου , η Billy αναγκάζεται επειδή δεν είχε αρκετά σκουρόχρωμη επιδερμίδα να μαυρίσει το πρόσωπό της για να λάβει μέρος σε μια παράσταση του μοντέρνου Fox Theatre στο Ντιτρόιτ επειδή τραγουδούσε ανάμεσα σε 16 μαύρους και το δέρμα της ίδιας ήταν πιο ανοιχτόχρωμο από των άλλων.
Τον επόμενο χρόνο συνεργάζεται με την ορχήστρα του Artie Shaw σπάζοντας τα ταμπού και γίνεται η πρώτη Αφροαμερικανίδα γυναίκα τραγουδίστρια που συνεργάζεται με λευκή ορχήστρα. Τραγουδώντας στο New York's Café Society η Billy δημιουργεί το δικό της στυλ φορώντας γαρδένιες στα μαλλιά της και γέρνοντας ελαφρά το κεφάλι της που απεικόνιζε ολόκληρη την εικόνα της γυναίκας με όλη τη σημασία της λέξης, «ζωγραφίζοντας» με την φωνή της και το τραγούδι της, όλα της τα βιώματα.
Της άρεσε να τα φέρνει στα μέτρα της και στον δικό της τρόπο , έναν τρόπο ευχάριστα αιφνιδιαστικό και συγχρόνως μουσικά και αισθητικά μοναδικό.
Με αυτό το τρόπο κατάφερνε να τα κάνει περισσότερο «τραγούδια» ακόμα και από τον αρχικό δημιουργό τους. Στα πιο δημοφιλή τραγούδια που ερμήνευε πρόσθετε και ένα ελαφρό σαρκασμό. Κάποιος το αποκάλεσε «μείγμα διαύγειας και ειρωνείας».
Όταν ένα τραγούδι άξιζε κατ΄αυτήν το πρόσεχε περισσότερο, δίνοντας έμφαση στην ομορφιά που έβρισκε σ’ αυτό.
Όταν τραγουδούσε blues ήταν straight to your heart με την καθαρή και ελεγχόμενη φωνή της αφήνοντας το συναίσθημα να σε διαπερνά. Ο χαρακτήρας και ο τόνος της φωνής της μπορούσε να διαφοροποιηθεί. Στα χαμηλά ήταν βραχνός και πολλές φορές με «γρέζι» σαν του σαξοφώνου. Ψηλότερα τονικά θύμιζε όμποε και ακόμα πιο ψηλά αντηχούσε όπως μια καμπάνα.
Την ίδια χρονιά ηχογραφεί με την Columbia το "God Bless the Child".Ταυτόχρονα ηχογραφεί το καταπληκτικό "Strange Fruit “ όχι όμως με την Columbia η οποία αρνείται να το ηχογραφήσει αλλά με την Commodore το 1939 που περιγράφει το λιντσάρισμα δυο Αφροαμερικανών στο Νότο.
Ήταν το πρώτο τραγούδι που κυκλοφόρησε για τα δικαιώματα του πολίτη τότε . Συμπεριλήφθηκε στο κατάλογο Grammy Hall of Fame το 1978, όπως επίσης και στο κατάλογο «Songs of the Century». Οι στίχοι του τραγουδιού είναι από το ποίημα ενός Εβραίου Ρώσου καθηγητή γυμνασίου στο Μπρονξ του Άμπερ Μέροπολ.
Ο τίτλος του ήταν “ Bitter fruit “. Μέσα από το ποίημα αυτό , ο Μέροπολ εκφράζει τη φρίκη του βλέποντας μια φωτογραφία του Lawrence Beitler που απεικονίζει δυο μαύρους τον Abram Smith και τον Thomas Shipp ,που είχαν λιντσαριστεί και κατόπιν κρεμαστεί από ένα δένδρο, δυο ανθρώπινα σώματα που κρέμονται σε δέντρο, εν μέσω της ειδυλλιακής φύσης των νότιων πολιτειών, η φρίκη σε όλο της το μεγαλείο .
Κυκλοφόρησε τους στίχους το μελοποίησε αλλά κανείς καλλιτέχνης δεν τολμούσε να το τραγουδήσει παρά μόνο η μαύρη τραγουδίστρια Λώρα Ντάνκαν με μικρή και περιορισμένη επιτυχία, όμως ο ιδιοκτήτης του Café Society Μπάρνει Τζόφερσον προτείνει στη Billy να το τραγουδήσει στο κέντρο του , παρ΄όλο το φόβο των αντιποίνων λόγω της πολιτικής φύσης του τραγουδιού .
Το τραγούδι και η άυλη φωνή της Billy έκανε το κοινό να χειροκροτεί και να ζητωκραυγάζει.
Σε κάθε της παράσταση όταν ερχόταν η στιγμή για την ερμηνεία του “ Strange fruit “ σταματούσαν τα πάντα, οι σερβιτόροι σταματούσαν τη δουλειά τους, τα φώτα έσβηναν, ένας προβολέας φώτιζε μόνο τη Billy που τραγουδούσε με κλειστά μάτια και τα χέρια σε θέση προσευχής.
Ένα τραγούδι ύμνος για τα ανθρώπινα δικαιώματα της δεκαετίας του 1950 - 1960.
Στη διάρκεια του 1941 η Billy επισκέπτεται το Playhouse Minton και το Clarke Monroe's Uptown House μέρη που μαζεύονται οι μουσικοί και τζαμάρουν για να δει τους φίλους της. Εκεί συναντά τον Jimmy Monroe όπου γοητεύεται και κλέβεται μαζί του . Είναι η περίοδος που η Billy δείχνει να είναι ευτυχισμένη . Ο Jimmy Monroe είχε «class» και «good taste» είχε όμως και μια ερωμένη που δεν είχε σκοπό να την εγκαταλείψει.
Παρέμεινε μαζί του παρά τις αντιρρήσεις της μητέρας της και τσακώνεται μαζί της γι αυτό.
Τότε είναι επίσης η στιγμή που η άτυχη Billy αρχίζει να κάνει χρήση ηρωίνης .H χρήση της ηρωίνης ήταν πολύ σύνηθες φαινόμενο σε όλους τους μουσικούς του ’40.
Η ίδια περιγράφει ότι αισθανόταν σαν ένα μωρό που δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να το σταματήσει . Ένοιωθε ένοχες , μοναξιά , ο γάμος της είχε τελειώσει και η μητέρα της πεθαίνει πρόωρα από την στεναχώρια της και η Billy ενώ έβγαζε πολλά χρήματα , τα διέθετε όλα για την ηρωίνη. Αργότερα συζεί με τον τρομπετίστα Joe Guy, όπου την πείθει τελικά να μπει σε κλινική απεξάρτησης.
Όμως βγαίνοντας δεν υπάρχει πια η μητέρα της να την στηρίξει στον αγώνα της και υπάρχουν μόνο οι ιδιοκτήτες των clubs και τα διευθυντικά στελέχη που περιμένουν να ξανακάνει απλά το λάθος, γιατί κατ΄ αυτούς ο πρώην εξαρτημένος και ο εγκληματίας είναι το ίδιο.
Όμως βγαίνοντας δεν υπάρχει πια η μητέρα της να την στηρίξει στον αγώνα της και υπάρχουν μόνο οι ιδιοκτήτες των clubs και τα διευθυντικά στελέχη που περιμένουν να ξανακάνει απλά το λάθος, γιατί κατ΄ αυτούς ο πρώην εξαρτημένος και ο εγκληματίας είναι το ίδιο.
Κανείς δεν την προσλαμβάνει , κανείς δεν της δίνει δουλειά. Ήταν υπό στενή παρακολούθηση συνεχώς από πράκτορες σε όλα τα σημεία των ΗΠΑ για το υπόλοιπο της ζωής της και του αργού θανάτου της. Τον Μάιο του ’47 άρρωστη πλέον , συλλαμβάνεται για κατοχή μαζί με τον Joe Guy.
Με την βοήθεια των φίλων της αθωώνεται τελικά αλλά για να αποκαταστήσει το όνομα της ξανά παίζει μόνο σε συλλόγους σε κάθε μεγάλη πόλη.
Αργότερα περιόδευσε στην Ευρώπη όπου έγινε δεκτή με σεβασμό και ενθουσιασμό . Τραγούδησε στο θέατρο Apollo και στο Carnegie Hall αλλά πάντα κάτω από τη σκιά της ηρωίνης που ουσιαστικά δεν την σταμάτησε ποτέ .
Η ίδια μοιράζεται με το κοινό της την θυελλώδη ζωή της γράφοντας την αυτοβιογραφία της το ’56 « Lady Sing The Blues» σε συνεργασία με τον William Dufty. Όμως εκεί περιγράφει τη ζωή της πολύ πιο ρόδινη από ότι ήταν στην πραγματικότητα. Το ’72 η αυτοβιογραφία της γίνεται ταινία με πρωταγωνίστρια την Diana Ross.
Το ’57 τραγουδάει το «Fine and Mellow» . Ήταν η τελευταία έκρηξη της δόξας της όταν το τραγουδάει στο «The Sound of Jazz» μια τηλεοπτική εκπομπή συνοδευόμενη από τον Lester Young και μια συγκλονιστική συμμετοχή από τους Ben Webster, Coleman Hawkins, Gerry Mulligan και ο Roy Eldridge. Το τέλος όμως ήταν κοντά και το τελευταίο της άλμπουμ το «Lady in Satin» το ’58 το ηχογραφεί με σπασμένη φωνή και εμφανή τα σημάδια της κούρασης από την χρόνια αρρώστια της.
Η τελευταία της εμφάνιση ήταν στο Θέατρο Φοίνικα στη Νέα Υόρκη τον Μάιο του 1959.
Στις 31 Μαίου συλλαμβάνεται και μεταφέρεται σε κώμα στο νοσοκομείο, φυσικά υπό την παρακολούθηση της αστυνομίας. Δώδεκα μέρες αργότερα κάποιος βρίσκει ναρκωτικά στο δωμάτιο της .
Στις 17 Ιουλίου χάνει τη μάχη της ζωής στο Metropolitan Hospital από πνευμονικό οίδημα και καρδιακή ανεπάρκεια που προκαλείται από κίρρωση του ήπατος.
Όπως περιγράφει ο Gilbert Millstein των The New York Times που υπήρξε ο αφηγητής στις συναυλίες της Billy στο Carnegie Hall , ακόμα και τότε ήταν εντυπωσιακά όμορφη αλλά σωματικά
μια μικρή καρικατούρα του εαυτού της .
μια μικρή καρικατούρα του εαυτού της .
Η κηδεία της έγινε στις 21 Ιουλίου 1959 στην εκκλησία του Αγίου Αποστόλου Παύλου στο Μανχάταν. Θάφτηκε στο νεκροταφείο του Αγίου Raymond στο Μπρονξ.
Η ζωή της όλη ήταν σκοτεινή και κρύα και μόνο όταν έλαμπε πάνω της ο προβολέας φώτιζε σαν το φεγγάρι μέσα από την μακρυά μεταξωτή της τουαλέτα , και η φωνή της ζέσταινε και φώτιζε σαν τις ακτίνες του ήλιου .
